عواقب فاجعه‌بار زلزله احتمالی در استانبول ترکیه

به گزارش راهبرد معاصر، شمار جانباختگان زلزله اخیر ترکیه از 41 هزار نفر گذشت. حالا همه می گویند، آن چه برای این همسایه غربی ایران روی داده، «فلاکت قرن» و مصیبتی بی مانند است. اما دانشمندانی پیدا شده اند که با این عبارت مخالفند و می گویند که ترکیه، هنوز فلاکت اصلی را تجربه نکرده و آن چه می تواند به معنای واقعی کلمه، دولت و ملت ترکیه را وحشت زده کند، بیدارشدن ناگهانی اژدهای گسل در مرمره و احتمال وقوع زلزله در این منطقه است.

پروفسور دکتر اُوگون احمد ارجان، دانشمند علم ژئوفیزیک، چهره دانشگاهی مشهوری است که ترجیح می دهد بی تعارف درباره خطرات زلزله در مرمره حرف بزند. او می گوید، وقوع یک زلزله با قدرت زلزله قهرمان مرعش در منطقه مرمره، عواقب بسیار شدیدتری خواهد داشت و ترکیه به طور کامل سقوط خواهد کرد. چنین رویدادی می تواند سرنوشت کل ترکیه را به شدت تحت تاثیر قرار داده و موجب مهاجرت مردم از این کشور شود.

تلفات مرمره 7 برابر مرعش خواهد بود
پروفسور دکتر اُوگون احمد ارجان، معتقد است که بزرگترین منطقه ای که تحت تاثیر زلزله احتمالی مرمره قرار می گیرد، استانبول خواهد بود. همان کلانشهری که نزدیک به 15 میلیون نفر جمعیت دارد و به عنوان یکی از 5 شهر بزرگ و پرجمعیت جهان شناخته می شود.

پروفسور ارجان در نشستی با عنوان «ایمنی در زلزله» که توسط جامعه روشنفکران بسفر (BAT) در استانبول برگزار شد، درباره زلزله مرمره صحبت کرده و گفته است:«ما در این چند سال، همواره خود را برای وقوع یک زلزله عظیم در مرمره مهیا کرده ایم. اما برخلاف انتظار ما، گسل آناتولی زودتر و مهیب تر از حد انتظار ما عمل کرد. البته اگر زلزله‌ ای با قدرت زلزله قهرمان مرعش در استانبول رخ دهد، عواقب آن بسیار شدیدتر خواهد بود و بخش مهمی از ترکیه کاملاً ویران می شود. ترکیه هرگز چنین زلزله ای ندیده و کل جهان نیز به ندرت چنین رویدادی را تجربه کرده است. متاسفانه وقتی به حاتای می روید، می بینید که نه بناهای تاریخی سر پا ایستاده اند و نه هیچ سازه دیگری. حقیقتاً زلزله از این قدرتمندتر نمی تواند باشد. نمی تواند بالاتر باشد." ولی با این حال، فاجعه در مرمره بسیار مهیب تر خواهد بود. چرا که 25 میلیون نفر در اطراف مرمره زندگی می کنند. هر زلزله در مرمره 150 کیلومتر دورتر را تحت تأثیر قرار می دهد. بنابراین زلزله در این منطقه و به ویژه در استانبول، تکیرداغ، بورسا، بالی کسیر و چاناک قلعه را نیز به شدت تحت تاثیر قرار خواهد داد. کل منطقه زلزله زده در مرمره در حد 160 هزار کیلومتر مربع خواهد بود و این در حالی است که مساحت استانبول در منطقه مسکونی، تنها 5 هزار کیلومتر مربع است.

در زلزله قهرمان مرعش، در یک مساحت گسترده 160 هزار کیلومتر مربعی، در هر 1 کیلومتر مربع تنها 125 نفر زندگی می کردند و تا این لحظه 41 هزار نفر جان خود را از دست داده اند. در زمین لرزه ای که در مرمره شمالی رخ دهد، وضعیت بدتری خواهیم داشت. چرا که تراکم جمعیت در هر کیلومتر مربع استانبول 3 هزار نفر است! تعداد واحد مسکونی در هر کیلومتر مربع در استانبول 340 است و در قهرمان مرعش 25 سازه بود! بنابراین نیازی به توضیحات بیشتر در مورد اتفاقات زلزله احتمالی استانبول وجود ندارد و شمار تلفات، دست کم 7 برابر مرعش خواهد بود!»

چرا مرمره مهم و خطرناک است؟
توسعه نامتوازن در ترکیه، موضوع مهمی است که بارها مورد تایید کارشناسان سیاسی و اقتصادی قرار گرفته است. از دیرباز، استان های غربی ترکیه که در نزدیکی مرزهای اروپا قرار گرفته و آب و هوای معتدلی دارند، به مراتب پیشرفته تر از استان های سردسیر آناتولی، دریای سیاه، جنوب و جنوب شرقی ترکیه بوده است.

استانبول، آنکارا، ادیرنه، کوجا علی، بورسا، آنتالیا، ازمیر و مرسین، همواره محل کار و تجارت و حضور گردشگران بوده و بخش اعظم ثروت و سرمایه شرکت ها و موسسات مالی ترکیه در این استان ها قرار گرفته است.

این در حالی است که به عنوان مثال، استان قهرمان مرعش که کانون زلزله اخیر بوده، هیچگاه یک استان غنی و ثروتمند نبوده و بخش عظیمی از اهالی این استان در یک سده اخیر، به غرب ترکیه مهاجرت کرده اند. این قاعده در مورد بسیاری از مردم شانلی اورفا، الازیغ، دیاربکر و استان های دیگر نیز صدق می کند و به جرات می توان گفت، غازی عنتاب تنها استان جنوب ترکیه است که به کانون صنعت و سرمایه تبدیل شده است.

بر اساس اعلام تازه ترین آمارها، دست کم یک سوم از جمعیت 15 میلیونی استانبول از کردهای مهاجر مناطق شرقی ترکیه است و 4 میلیون نفر نیز از آناتولی و همچنین از دریای سیاه به استانبول رفته اند و این موضوع باعث شده که استانبول، شلوغ ترین و گران ترین شهر ترکیه باشد.

در نتیجه تراکم مسکن، حاشیه نشینی، ساخت خانه های سست بنیان با مصالح ارزان و فاقد استاندارد، از ویژگی های بسیاری از محلات استانبول است. در نتیجه زلزله در مرمره، تلفات جانی فراوانی در استانبول خواهد گرفت و وضعیت استان هایی همچون بورسا نیز، بهتر از استانبول نخواهد بود و حتی امکان وقوع سونامی هم دور از انتظار نیست.

علاوه بر تلفات جانی بالا، زلزله در استانبول، به معنی نابود شدن هزاران کارخانه و کارگاه فعال صنعتی، نابودی ده ها هزار واحد تجاری، از میان رفتن تاسیسات بندرگاهی و لطمه دیدن بخش صادرات و نابودی درآمد بخش توریسم استانبول است که به تنهایی در سال بیش از 15 میلیارد دلار درآمد دارد.

اداره کل تحقیقات و اکتشافات معدنی ترکیه با نام اختصاری (MTA)، جدیداً نقشه هایی درباره گسل های فعال این کشور ترسیم کرده است. این موسسه، استان های واقع در خط گسل فعال و در معرض خطر زلزله در ترکیه را نشان داده و در مورد گسل ها هشدار داده است.

بر اساس نقشه به روز شده، 485 گسل فعال یا زنده در ترکیه وجود دارد. گسل زنده، به تمامی گسل هایی گفته می شود که در مقاطع تاریخی مختلف، به صورت متناوب و ثبت شده، زمین لرزه ایجاد کرده اند. سطوح لغزشی در مقیاس های مختلف در پوسته زمین (محل مشترک بین دو صفحه یا پلاکتی که زمین لرزه روی آن رخ می دهد و حرکت می کند) گسل نامیده می شود. زنده بودن گسل ها را می توان نه تنها از کاتالوگ های تاریخی مکتوب، بلکه از علائم گسلی که بر ساختارهای تاریخی تأثیر می گذارد نیز درک کرد. گسل های زنده، می توانند بستر رودخانه ها را نیز بشکنند و تغییرات مخربی در بیابان ها و شهرها ایجاد کنند.

نقشه های جدید نشان می دهند که در اغلب مناطق ترکیه، امکان وقوع زلزله وجود دارد اما در حوزه مرمره، جنوب شرقی و آناتولی، گسل ها تهدید جدی تری هستند.

آیا دستگیری ها راهگشا است؟
شبکه تلویزونی ان.تی.وی ترکیه به عنوان یکی از شبکه های خبری معتبر این کشور، اعلام کرده که شمار پیمانکاران زندانی شده به 135 نفر رسیده است. برخی از این پیمانکاران، فقط سازنده یک ساختمان بوده اند اما برخی دیگر، از صاحبان شرکت های ساختمانی بزرگی هستند که صدها واحد آپارتمانی ساخته اند و در برخی از ساختمان ها، حتی یک نفر نیز زنده نمانده است. این در حالی است که در عکس ها و ویدیوهای منتشر شده، می توان به وضوح دید که در کنار ساختمان هایی که با خاک یکسان شده اند، بناهای دیگری نیز وجود دارند که آسیب ندیده اند.

تحلیلگران معتقدند که اکنون برای دستگیری و محبوس کردن پیمانکاران ناتوان، فاقد صلاحیت و بی مسئولیت، دیر شده است. چرا که ساختمان های آنها هزاران قربانی گرفته و سخت گیری و نظارت های لازم، باید در مرحله ساخت صورت می گرفت! اما گروهی دیگر معتقدند که لازم است ترکیه به عنوان کشوری با گسل های زنده فراوان، از این به بعد در مورد ساخت و ساز، سخت گیری و نظارت دقیقی را اعمال کند و متخلفین قبلی را نیز به سزای اعمالشان برساند./ تسنیم